TIỀN NHÂN ĐỊNH ĐỊA
Trải qua 5 thế kỷ bể dâu, con cháu họ Nguyễn ta phát triển đông đúc, sinh cơ lập nghiệp và thành đạt ở nhiều nơi. Đó là điều rất đáng tự hào và khích lệ.
Còn gốc tích nơi ông tổ họ ta định địa, đến giờ vẫn giữ được nền xưa, tích cũ. Đằng đông, đình Đông vẫn còn, uy nghi với cây gạo cổ thụ, nửa thiên niên kỷ.( Bị hoá năm 2006, do già cỗi - ảnh chụp giới thiệu trên cuốn Lịch sử xã Yên Nhân ).Đình Đoài vẫn còn, tuy không nguyên vẹn, được toạ lạc trên đầu rồng với long nhãn là giếng và ao chùa; hàm long là ao hình chữ nhật phía trước. Thân rồng lặn, chỉ nổi lên một vài khúc. Một trong hai khúc đó là nơi ông tổ ta định địa và làng dựng Văn chỉ. Doi đất ấy, trải bấy nhiêu năm, giờ vẫn còn di tích là những cồn ngao hến...
Đáng tiếc là con máng nổi được tỉnh xây dựng năm 1968-1969 tưới tiêu cho các xã nam Ý Yên, sát đất đình Đoài, ngăn thế rồng thăng; và đất Văn chỉ, nơi thờ phụng, khuyến khích sự học của làng đã bị mai một, giờ chỉ còn tên gọi, ít người trong làng còn nhớ.
Thử hình dung tên gọi của các đình, chùa hiện còn đến ngày nay: Bắc, Đông, Đoài (Tây) và vị trí của đất họ mình, đủ thấy tự xa xưa, họ Nguyễn ta là một trong vài ba họ có tiếng nói quyết định nên địa danh làng xã.
Xem gia phả, thấy hơn trăm năm, sau khi lập nghiệp, các cụ tổ họ ta, mỗi cây thường chỉ một cành. rồi mới phát đinh, chia làm 5 chi. Riêng chi Ất, tồn tại đến đời 12 thì không còn ai thừa tự. Dong xóm Đông, nơi chi Đinh, chi Mậu của dòng họ sinh sống, con cháu cũng ly hương nhiều, lập nghiệp ở nơi khác, chỉ còn một số hộ.
Trong xu thế phát triển, việc quần cư, lấy canh nông làm nghề cha truyền, con nối là lạc hậu. Nhưng sinh cơ, lạc nghiệp ở đâu không biết đến nguồn cội của mình cũng là khiếm khuyết.
HƯƠNG HOẢ TẾ TỰ
Theo truyền ngôn, họ mình nghèo, nhưng vẫn có vườn cây, ao cá hương hoả khá rộng ( cả xóm bây giờ) Mãi vài trăm năm lại đây mới chia cho con cháu ở, ngày một chật. Đặc biệt, sau cải cách ruộng đất, khi nhà thờ họ đã bị tan hoang vì trận bom năm Tân Mão (1951), họ mạc cũng bị suy vi sau cải cách ruộng đất, kẻ bị quy nhầm dịa chủ ( sau có sửa sai thì sự đã rồi), người bị nghi oan... nên không quyên góp làm lại nhà thờ họ nữa. Sau hợp tác hoá nông nghiệp cấp cao (khoảng năm 1967) thì cái ao trước cửa nhà thờ cũng chính thức bị tước đoạt, góp vào "Quốc gia công thổ". Nguồn hoa lợi do tổ tiên để lại, dùng vào việc cúng giỗ hàng năm đã không còn nữa (!)
Một thời gian dài trong nghèo túng, nơi thờ phụng tuy sơ sài, độc cái bài vị... nhưng không vì thế mà hàng năm nguôi hương khói. Năm 1988, họ mua lại được cỗ ngai cũ trên làng An Lại ( Hồi ấy chưa sản xuất đồ thờ để bán nhiều như bây giờ) Hôm tẩy trần để trưng thờ thì con trai trưởng của trưởng tộc bị bề trên "nhập" rất sợ (!) Sau đó các cụ trong họ mới thấy cần thiết chỉnh trang từ đường, khảo cứu, biên dịch gia phả...đóng góp quỹ họ vv... để duy trì tế lễ hàng năm một cách bài bản.
Tuy nhiên, lạm phát phi mã trong những năm sau đó làm cho ngân quỹ vốn nhỏ bé của họ ngày càng bé lại. Rất đáng khen ngợi một số gia đình có thiện tâm, cung tiến đồ tế khí phụng thờ để không gian từ đường thêm nghiêm trang,( đã được ghi danh trên bia đá tại từ đường)
Ngoài ra, ghi nhận sự nhiệt thành của gia đình các ông Nguyễn Văn Sự, Nguyễn Song Hào.. cung tiến kinh phí để duy trì nghi thức Tế tự từ đường hàng năm kính cẩn và vui vẻ
Hương hoả do các cụ để lại dành cho hương khói tổ tiên vì lý do chế độ tuy không còn nữa, nhưng với đạo lý uống nước nhớ nguồn, tin chắc rằng, con cháu trong họ đặc biệt là những người may mắn được học và có việc làm thuận lợi, sẽ không quên nghĩ về tổ tiên với tấm lòng thơm thảo.
Đó chính là nguồn hương hoả không bao giờ vơi cạn
Cập nhật ngày giỗ họ năm Nhâm Thìn (2012)
Gia đình anh Nguyễn văn Tuấn và Nguyễn Văn Phái ( đời 15) cung tiến tiền mặt 6.000.000 đ ( Sáu triệu đồng )
Gia đình anh Nguyễn Văn Đông ( đời 15) trình đinh, cung tiến 300.000đ (Ba trăm ngàn đồng)
Gia đình anh Nguyễn Văn Nam ( đời 15) trình đinh, cung tiến 300.000đ (Ba trăm ngàn đồng)
Hiện vật:
Gia đình ông Nguyễn Quốc Đào và Nguyễn Văn Soái ( đời 14) cung tiến quả trống trị giá 1.000.000đ (Một triệu đồng)